ابن‌حبیب شرف‌الدین بن عبدالقادراِبْنحَبیب، شرف الدین بن عبدالقادر بن برکات بن ابراهیم (پس از ۱۰۰۵ق/ ۱۵۹۷م)، فقیه حنفی، مفسر، نحوی از مردم غزّه (در جنوب فلسطین ) است. ۱ - شرح حالاز زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. تنها مطلبی که درباره او نقل کرده‌اند تبادل نامه‌های علمی با شیخ حسن بورینی (د ۱۰۲۴ق/ ۱۶۱۵م) است که در نامه‌ای از ابن حبیب راجع به نکته‌ای در تفسیر ابوالسعود بن محمد عمادی مفتی قسطنطنیه بر آیه ۱۶ سوره فرقان سؤال کرد و ابن حبیب در پاسخ آن رساله‌ای به نام "ارواء الصادی فی الجواب عن ابی السعود العمادی" نوشت. بورینی در آن تأمل کرد، پاره‌ای از جواب را ستود و برخی دیگر را رد نمود و نظرات خود را در یک رساله برای ابن حبیب ارسال داشت. آنگاه شرف‌الدین رساله دیگری موسوم به "الارج العبهری و الجادی فی الدفع عن ارواء الصادی"در جواب ایراد بورینی و شرح بیشتر گفتار ابوالسعود نوشت و این ۳ رساله را به ترتیب زمان نگارش در یک کتاب گرد آورد و نامش را "محاسن الفضائل بجمع الرسائل" نهاد. [۱]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۲، ص۲۲۳، قاهره، ۱۲۸۴ق/ ۱۸۶۷م.
[۲]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۲، ص۲۲۴، قاهره، ۱۲۸۴ق/ ۱۸۶۷م.
۲ - وفاتتاریخ درگذشت ابن حبیب معلوم نیست، لیکن از تاریخ اتمام تعلیقه‌اش بر کتاب "الاشباه و النظائر" چنین برمی‌آید که تا سال ۱۰۰۵ق زنده بوده است. ۳ - آثارآثار او عبارتند از: ۱. "تحریر الافکار فی مسألة الاقرار" که در کتابخانه ظاهریه دمشق موجود است. [۳]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۷، ص۱۶۱، بیروت، ۱۹۸۶م.
۲. "تنویر البصائر در علم اصول" که حاشیه‌ای است بر "الاشیاء و النظائر"، تألیف ابن نُجیم [۴]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۹۹، استانبول، ۱۹۴۱م.
از این اثر نسخه‌هایی در کتابخانه‌های خدیویه، [۵]
خدیویه، فهرست، ج۳، ص۲۹.
[۶]
خدیویه، فهرست، ج۳، ص۳۰.
تیموریه، [۷]
تیموریه، فهرست، ج۴، ص۱۵۴.
ظاهریه [۸]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۷، ص۱۶۱، بیروت، ۱۹۸۶م.
موجود است.۳. "رسالة فی عصمة الانبیاء" که نسخه‌ای از آن در کتابخانه قلیچ علی پاشا ( ترکیه ) وجود دارد. ۴. "قواطع البرهان فی توجیه مسألة قاضی خان" که نسخه‌ای از آن در کتابخانه بریل نگهداری می‌شود. گویا او تحریراتی بر کتاب "دُرّر و غُرّر" در علم فقه [۹]
محمد امین محبی، خلاصة الاثر، ج۲، ص۲۲۳، قاهره، ۱۲۸۴ق/ ۱۸۶۷م.
نیز داشته است.۴ - فهرست منابع(۱) تیموریه، فهرست. (۲) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م. (۳) خدیویه، فهرست. (۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت، ۱۹۸۶م. (۵) محمد امین محبی، خلاصة الاثر، قاهره، ۱۲۸۴ق/ ۱۸۶۷م. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «شرف‌الدین ابن‌حبیب»، ج۳، ص۱۰۸۲. |